-Ο ΗΓΕΤΗΣ ΚΑΙ Η «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ»
Έχουν γραφτεί άφθονα συγγράματα και έχουν τεθεί πολλές φορές ερωτήματα για τη φύση της ηγετικής προσωπικότητας και τις σχέσεις που πρέπει να έχει με τις πλειοψηφίες. Η οριοθέτηση κάποιων απόψεων είναι ζήτημα πρωτίστως πολιτικό περιέχει, δε και την ολοκληρωμένη και συνειδητή ή ασυνείδητη εικόνα του ψυχολογικού υποβάθρου οποιουδήποτε τις υποστηρίζει. Στό σημείο αυτό , δεν θεωρώ σκόπιμο να ανοιχθεί κάποιο τέτοιο θέμα για ένα μόνο λόγο : θα έπρεπε να γίνει λεπτομερής παράθεση παραδειγμάτων και αποσπασμάτων συγκεκριμένων βιβλίων ή κειμένων, κάτι που δεν είναι στους σκοπούς αυτού του πονήματος. Οφείλω, όμως, να παραθέσω την προσωπική μου άποψη, από αίσθημα εντιμότητας προς τον αναγνώστη. Είναι φανερό, πιστεύω, απ’ ότι αναφέρθηκε, ότι η σχέση ηγέτη - πλειοψηφίας δεν μπορεί να είναι διαφορετική από τη σχέση εγκεφάλου - άκρων. Και τα δύο μέρη είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του σώματος (της κοινωνίας , εδώ). Αλλοίμονο , όμως, στο σώμα όπου τα άκρα αποφασίζουν και ο εγκέφαλος εκτελεί. Προηγουμένως, καθορίσαμε τι ακριβώς είναι η «κοινωνική πλειοψηφία». Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να εξηγήσω τι ακριβώς σημαίνει ο όρος του ηγέτη, προς άρσιν παρεξηγήσεων : Ηγέτης δεν είναι απαραιτήτως ο κάτοχος κάποιου υψηλού διοικητικού αξιώματος. Ο εκάστοτε πολιτικός ηγήτορας δεν είναι απαραιτήτως ηγέτης. Ο κάθε θρησκευτικός αρχηγός, δεν είναι απαραιτήτως ηγέτης. Ηγέτης είναι αυτός που προσδίδει αίγλη στο αξίωμα, που κάνει το αξίωμα που κατέχει (όταν κατέχει) να φαντάζει μηδαμινό, αυτός που η λάμψη της προσωπικότητάς του επισκειάζει απόλυτα το θώκο του, όση αίγλη και αν τον περιβάλλει. Αυτός που αντλεί δύναμη από την εκπλήρωση των πεπρωμένων του έθνους, που έχει άμεση σύνδεση με την ψυχή της «πλειοψηφίας» χωρίς ποτέ να επηρεάζεται από αυτήν. Αυτός που θεωρεί εαυτόν άξιο για κάθε αξίωμα κοσμικό αλλά και έτοιμο για την υπέρτατη θυσία. Αυτός που υπάρχει όχι για να ζει, αλλά για να ενεργεί. Αυτός που το όραμά του γνωρίζει πως απαιτεί θυσίες και είναι ο πρώτος που θυσιάζεται. Τέλος, αυτός που όσο ψηλά και αν φτάσει πρέπει να θεωρεί ότι ελάχιστα πέτυχε συγκρινόμενος με τους προηγούμενους και τίποτε σε σχέση με ότι θα μπορούν να κάνουν οι επόμενοι : ηγέτης είναι ο ξεχωριστός άνθρωπος.
ΗΓΕΤΗΣ - ΛΑΟΣ - ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ανέφερα πριν, ότι η σχέση ηγέτη - λαού είναι πανομοιότυπη με τη σχέση εγκεφάλου - άκρων. Αυτό, ισχύει όσον αφορά στην περιγραφή του «λειτουργικού» μέρους της «κίνησης», το πως τελικά εκφράζεται αυτή η σχέση. Τι είναι, όμως, αυτό που κρατά συνδεδεμένους αυτούς τους δύο πόλους, ευρισκόμενους στα δύο αντίθετα άκρα μιας κοινωνίας; Αναμφισβήτητα, η έντονη προσωπικότητα του ηγέτη, η εμπιστοσύνη που εμπνέει, ο δυναμισμός του από τη μία πλευρά και από την άλλη πλευρά η ανάγκη του λαού να κυβερνηθεί, ν’ αποφύγει την αταξία και οπωσδήποτε, η ύπαρξη κάποιου που θα σηκώσει το ανάθεμα της ενδεχόμενης αποτυχίας (ανεξαρτήτως του μεριδίου της ευθύνης του), είναι κάποιες λογικές απαντήσεις στο ερώτημα που ετέθη. Στην ουσία, όμως, ο μαγικός σύνδεσμος μεταξύ ηγέτη - λαού είναι ο συμβολισμός του ηγέτη στη «μαζοψυχή», η θρησκευτικότητα με την οποία ο λαός περιβάλλει κάποιον ηγέτη. Και μόνη η ύπαρξη της θρησκευτικότητας γύρω από κάποιον ηγέτη, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη για το αν η συγκεκριμένη προσωπικότητα είναι ή όχι ηγετική. Στο σημείο αυτό, θεωρώ μάλλον ανούσιο και περιττό ν’ ασχοληθώ με το εύλογο ερώτημα αν σήμερα (παγκοσμίως) υπάρχουν οι προσωπικότητες αυτές, οι οποίες προκαλουν έναν «θρησκευτικό σεβασμό» στους οπαδούς τους και έναν αντίστοιχο φανατισμό στους εχθρούς τους. Εξετάζοντας την πολιτική στα στενά όρια πολιτικών αρχηγών, υπουργικών συμβουλίων κ.λ.π, αντιλαμβανόμαστε εκ του αποτελέσματος (από την παραγόμενη πολιτική) ότι οι ηγέτες απουσιάζουν. Βεβαίως, ίσως στο παγκόσμιο πολιτικό σύστημα να υπάρχουν αρκετοί φωτισμένοι άνθρωποι, οι οποίοι να μένουν στην αφάνεια ακριβώς επειδή είναι φωτισμένοι ή επειδή είναι άνθρωποι. Παρατηρούμε, πάντως, ότι το πνεύμα της ηγεσίας υπάρχει και εκδηλώνεται σε αρχηγούς πολιτκών κινημάτων, οργανώσεων ποικίλων αποχρώσεων και ιδεολογικών σχημάτων, κινούμενων ανά τον κόσμο. Βεβαίως, η κοινωνία λέγεται πως δεν χρειάζεται πλέον τέτοιου είδους ηγέτες. Οι σημερινές κοινωνικές ανάγκες, παραπέμπουν στη δημιουργία σωστών και συνετών «λογιστών», «διαχειριστών». Η φύση όμως, δεν θα πάψει ποτέ να γεννά, να παράγει ηγετικές φυσιογνωμίες. Πάντα, κάπου θα ύπαρχει ο ξεχωριστός, ο ικανός, ο έτοιμος προς θυσία άνθρωπος, ο οποίος με την παρουσία του θα λαμπρύνει τα πεπρωμένα του έθνους και της φυλής του. Τα σημερινά αδιέξοδα απαιτούν λύσεις προς τα εμπρός, δραστικές. Και αν σήμερα οι κοινωνίες μοιάζουν εγκλωβισμένες στη μέγγενη ενός απάνθρωπου, καταναλωτικού, αντιφυσικού συστήματος πολιτικής πρακτικής και κοινωνικής δραστηριότητας, η σήψη αυτού του συστήματος (η οποία νομοτελειακά, κάποτε θα επέλθει) θα γεννήσει την ανάγκη της ηγεσίας, της πραγματικής ηγεσίας που θα δώσει νέα πνοή σ’ ένα κόσμο που θα ‘χει κουραστεί απλά να «υπάρχει».
Ο ΗΓΕΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
Έχει γίνει (και δικαίως) πολύς λόγος για τις σχέσεις του ηγέτη με τους θεσμούς και τα όργανα λήψης αποφάσεων, ενός κράτους, μιας κοινωνίας. Συνήθως, δε, οι θεσμοί αποτελούν «κόκκινο πανί» για τον ηγήτορα ο οποίος επιδιώκει δραστικές κοινωνικές αλλαγές και καταφύγιο για την κοινωνία η οποία αντιστέκεται. Ακόμα και στην περίπτωση που ο ηγέτης σέβεται εμπράκτως ή και αναδεικνύεται μέσα από τους θεσμούς, αυτοί, αργά ή γρήγορα, θ’ αποτελέσουν ένα εμπόδιο που είτε θα υπερπηδηθεί, είτε θα παρακαμφθεί, είτε θα χάσει βαθμιαία την αξία και τη δύναμή του, έτσι ώστε να πάψει ν’ αποτελεί εμπόδιο στο μέλλον. Για ποιούς θεσμούς όμως μιλάμε και πώς μπορούμε να τους διακρίνουμε; Προχωρώντας πέρα από την καθιερωμένη διάκριση των εξουσιών κατά τον Montesquieu, σε σχέση με τον Ηγέτη που περιέχεται και εκφράζει ταυτόχρονα τη μαζοψυχή ως προς την ολότητα του περιεχομένου της και μια ποιοτικά διαφορετική μαζοψυχή από το συνοθύλευμα ορμών και ενστίκτων, θα διακρίναμε όχι ποιες εξουσίες μας χρειάζονται, αλλά τι πρέπει να είναι αυτές. Διότι μόνο κενές περιεχομένου είναι οι εξουσίες ενός αστικού κράτους, όταν αυτές δεν περιέχουν και δεν εκφράζουν τη γνήσια λαϊκή κοινή συνισταμένη, αυτό που λέμε «λαϊκή βούληση». Είτε αναφερόμαστε στη Δικαιοσύνη, την Εκκλησία, το Στρατό, την Παιδεία κ.λ.π, η ταύτιση εξουσίας και λαϊκής βούλησης νομιμοποιεί ή απονομιμοποιεί την πρώτη και επιβεβαιώνει ή όχι τη δέυτερη. Οι εξουσίες ασκούνται μέσα από θεσμούς, οι θεσμοί όμως συχνά τις μορφοποιούν όχι μόνο τις περιέχουν. Το νόημα στην παραπάνω πρόταση, είναι το «ασκούνται». Άσκηση, δηλαδή αλληλουχία πρέξεων προς κάποιο σκοπό, τελολογική σημασία, αλλά πάνω απ’ όλα ΕΝΕΡΓΕΙΑ. Η άσκηση εξουσίας είναι ενέργεια. Οι περιέχοντες θεσμοί τη μορφοποιούν. Τί συμβαίνει όμως ότα τα όρια των θεσμών είναι πολύ στενά, με αποτέλεσμα να την εμποδίζουν; Σε διάφορα πολιτικά συστήματα, αυτό χοντρικά λύθηκε με δύο τρόπους. Στα μεν κομμουνιστικά, με την πλήρη καθυπόταξη των θεσμών στην εκτελεστική εξουσία, την πλήρη ταύτιση των δύο εξουσιών ουσιαστικά / στα δε καπιταλιστικά με την εξαγορά των λειτουργών της μιας εξουσίας από τους λειτουργούς της άλλης. Σε κάθε περίπτωση, πρακτικά δεν υπάρχει διάκριση των εξουσιών. Ποιά όμως πρέπει να είναι η στάση του Ηγέτη απέναντι σ’ αυτές τις εξουσίες, εφ’ όσον ο ίδιος εκφράζει τη λαϊκή βούληση; Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΤΟ ΠΡΑΤΤΕΙΝ Handeln , έλεγε ο Γερμανός φιλόσοφος Fichte. ΠΡΑΤΤΕΙΝ, δηλαδή. Κάθε σκέψη, ενδοιασμός, όσο ουσιαστικός και βαθύς και αν είναι, καθίσταται άχρηστος αν δε μετουσιώνεται σε ενέργεια, σε πράξη. Όταν η φυλή ασφυκτιά, τείνει να ξεπεράσει τη δυναμική της, τα όρια των θεσμών, τα όρια της καθιερωμένης πρακτικής, είναι καθήκον μέγιστο η πράξη. Αν το Έθνος και ο Ηγέτης ταυτίζονται πραγματικά, νοηματοδοτούν την πράξη ως έχουσα ουσιαστικά πολιτικό περιεχόμενο, έως του σημείου να την καθιστούν πολιτικό υποκείμενο, άρα τη μετατρέπουν σε ΘΕΣΜΟ. Αυτός είναι ο υγιής τρόπος διαδοχής των θεσμών. Όχι το σκέτο γκρέμισμά τους, αλλά η εκ βάθρων εκθεμελίωσή τους από πολιτικά εθνικά υποκείμενα, τα οποία ανταποκρινόμενα στις λαϊκές ανάγκες, συγκροτούν λειτουργικά, εγκεφαλικά, ουσιαστικά ζωντανές πηγές ενέργειας και άσκησης εξουσίας. Είναι μια κορυφαία στιγμή όπου ΛΑΟΣ - ΗΓΕΤΗΣ - ΘΕΣΜΟΙ - ΕΞΟΥΣΙΑ , ταυτίζονται απόλυτα - περισσότερο ή λιγότερο στιγμιαία - προς επίτευξιν του ΣΚΟΠΟΥ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ. Όταν όλα γίνονται ΕΝΕΡΓΕΙΑ.
ΠΟΙΟΣ ΛΑΟΣ; 2. ΠΟΙΟΙ ΘΕΣΜΟΙ;
Βάσει όσων προαναφέραμε για τις κοινωνικές πλειοψηφίες, προφανώς όχι αυτές. Όχι ευκαιριακές πλειοψηφίες λειτουργούσες ως επαγγελματικές συντεχνίες ώστε να επιτύχουν κάτι. Σε μια ιδανική κατάσταση, η συναίνεση της μαζοψυχής θα ήταν αρκετή για μια φυγή προς τα εμπρός , θ’ αποτελούσε την προωθητική ενέργεια. Δυστυχώς, αυτό μπορεί να συμβεί μόνο όταν σοβαρά γεγονότα απειλούν την ίδια την ύπαρξη της Φυλής ή του Έθνους. Ποιός λαός, λοιπόν; Ιδανικά, ο άρτια εκπαιδευμένος λαός , ο λαός με πλήρη επαφή με τις ψυχικές δυνάμεις της φυλής του, ένας λαός με το πείσμα των συντρόφων του Οδυσσέα όχι με την μνήμη των Λωτοφάγων. Δυστυχώς, δε μπορούμε να αισιοδοξούμε με βάση τα δεδομένα του πραγματικού κόσμου ότι αυτός ο λαός, ο ελληνικός, θα πάψει σύντομα να αποτελείται από Λωτοφάγους. Το σημερινό ΖΗΤΩ, μπορεί να γίνει το αυριανό ΑΝΑΘΕΜΑ αν ικανοποιηθούν κάποιοι όροι - υλικοί κυρίως - που θα του επιτρέψουν μια περισσότερο ανεκτή διαβίωση. Μια κοινωνική πλειοψηφία συγκροτούμενη από μικροσυμφέροντα, μικροπροβλήματα, παροξυσμούς και απογοητεύσεις, είναι ο ασχημάτιστος πολιτικά χυλός που μας κατάντησε από έθνος αυτοκρατορικό σε δοσοεξαρτημένα πρεζάκια που παρακαλάνε για τη δόση τους το διεθνή καπιταλισμό. Η μαζοψυχή, δε σημαίνει απόλυτη κοινωνική συναίνεση. Σημαίνει πίστη και ενέργεια κάποιων και απλή ανοχή μιας μεγάλης μάζας που είτε δε θέλει είτε δε μπορεί να ρισκάρει. Πρακτικά, μιλάμε για την ανοχή ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας, για το ροκάνισμα του χρόνου, έως ότου μια γενιά νέα, σε επαφή με τις φυλετικές και εθνικές παραδόσεις ετοιμαστεί να προχωρήσει, να θυσιαστεί και να κυβερνήσει. 2. Κάθε θεσμός. Ο μεγαλύτερος πολιτικός απατεώνας της Νεώτερης Ελλάδας (μαζί με τον ψευτοεθνάρχη βεβαίως), Ανδρέας Παπανδρέου, είχε πει : « Κανένας θεσμός μόνο ο λαός». Αυτή η πρόταση που τόσο γελοία ηχούσε από το στόμα του πολιτικού αυτού αλήτη είναι ταιριαστή ΜΟΝΟ στα πλαίσια του Εθνικιστικού Κράτους που θέλουμε να οικοδομήσουμε. Κάθε θεσμός πρέπει να σαρωθεί, ενόσο όμως γεννιέται ο αντίστοιχος θεσμός που θα δώσει ουσία, αίμα και ψυχή στην ίδια την κοινωνία. Εδώ ταιριάζει η ρήση του Ι. Δραγούμη : «Ζήτω το Έθνος, κάτω το Κράτος».
ΤΑΛΩΣ
